Niefortunny upadek na śliskim chodniku, źle postawiona stopa podczas biegania czy kontuzja na siłowni – uraz może przydarzyć się każdemu i w najmniej oczekiwanym momencie.
Pojawia się ból, obrzęk, a w głowie jedno pytanie: „Co mi się stało?”. Samodzielne odróżnienie skręcenia, zwichnięcia i złamania bywa niemal niemożliwe, a błędna diagnoza może prowadzić do poważnych komplikacji.
W tym artykule wyjaśniamy kluczowe różnice między wspomnianymi urazami. Podpowiadamy, jak udzielić sobie pierwszej pomocy i wskazujemy sygnały alarmowe, które oznaczają, że wizyta u specjalisty jest absolutnie konieczna.
Choć objawy mogą być mylące, każdy z tych urazów dotyczy innych struktur anatomicznych i wymaga odmiennego podejścia do leczenia. Zrozumienie podstawowych różnic to pierwszy krok do podjęcia właściwych działań.
Skręcenie to uszkodzenie lub naderwanie więzadeł, czyli elastycznych pasm tkanki łącznej stabilizujących staw. Dochodzi do niego, gdy staw zostaje wygięty w nienaturalny sposób, ale kości nie tracą ze sobą kontaktu. Można to porównać do nadmiernego rozciągnięcia gumy – więzadła zostają uszkodzone, ale struktura stawu pozostaje na swoim miejscu. Najczęściej dochodzi do skręcenia stawu skokowego (kostki) lub nadgarstka.
Zwichnięcie jest urazem znacznie poważniejszym. Dochodzi do niego, gdy powierzchnie stawowe kości tracą ze sobą kontakt i przemieszczają się względem siebie. Mówiąc prościej, staw wyskakuje ze swojego naturalnego położenia. Taki uraz zawsze wiąże się z uszkodzeniem torebki stawowej i więzadeł. Typowe przykłady to zwichnięcie barku, palca czy stawu łokciowego.
Złamanie to przerwanie ciągłości tkanki kostnej. Może być ono całkowite lub częściowe (tzw. pęknięcie). Wyróżniamy złamania zamknięte, gdzie skóra pozostaje nienaruszona, oraz otwarte, w których odłam kostny przebija skórę, stwarzając wysokie ryzyko zakażenia. Złamanie może dotyczyć każdej kości w ciele i jest urazem wymagającym natychmiastowej interwencji lekarskiej.
Choć ostateczną diagnozę zawsze stawia lekarz, najczęściej po wykonaniu badań obrazowych (RTG, USG), pewne objawy mogą naprowadzić nas na właściwy trop.
| Objaw | Skręcenie | Zwichnięcie | Złamanie |
| Dźwięk w chwili urazu | Rzadko słyszalny, ewentualnie ciche chrupnięcie. | Często słyszalne kliknięcie lub przeskoczenie. | Głośny, słyszalny trzask lub chrupnięcie. |
| Ból | Rozlany, tępy, nasilający się przy próbie ruchu. | Bardzo silny, ostry i uniemożliwiający jakikolwiek ruch w stawie. | Ostry, przeszywający, często zlokalizowany w jednym punkcie. |
| Wygląd (deformacja) | Brak widocznej deformacji, jedynie obrzęk. | Wyraźna, widoczna deformacja i nienaturalne ułożenie stawu. | Często widoczna deformacja, obrzęk, nienaturalne ułożenie kończyny. |
| Możliwość poruszania | Ruchomość jest ograniczona i bolesna, ale możliwa. | Ruch jest niemożliwy, staw jest zablokowany. | Występuje nienaturalna ruchomość w miejscu złamania lub całkowity brak możliwości ruchu. |
| Obrzęk i siniak | Obrzęk pojawia się stopniowo, siniak może wystąpić po pewnym czasie. | Obrzęk narasta bardzo szybko i jest znaczny. | Obrzęk i rozległy krwiak pojawiają się niemal natychmiast. |
Niezależnie od podejrzeń, bezpośrednio po urazie kluczowe jest wdrożenie uniwersalnej zasady R.I.C.E., która pomaga ograniczyć ból i obrzęk.
Natychmiast przerwij aktywność fizyczną. Uszkodzoną kończynę należy unieruchomić i odciążyć, aby nie pogłębiać urazu.
Schładzaj bolące miejsce za pomocą zimnych okładów (lód, kompres żelowy) przez 15-20 minut co 2-3 godziny. Pamiętaj, aby nie przykładać lodu bezpośrednio do skóry – owiń go w ręcznik.
Ostrożnie owiń miejsce urazu bandażem elastycznym. Ucisk powinien być umiarkowany – nie za luźny, ale też nie tak ciasny, by powodować drętwienie lub sinienie kończyny poniżej opatrunku.
Utrzymuj uszkodzoną kończynę powyżej poziomu serca (np. leżąc, oprzyj nogę na poduszkach). Ułatwia to odpływ krwi i limfy, co redukuje obrzęk.
Pamiętaj, czego NIE NALEŻY robić: nigdy nie próbuj samodzielnie nastawiać zdeformowanego stawu, nie rozgrzewaj miejsca urazu i nie lekceważ bólu, licząc, że samo przejdzie.
Istnieją objawy, które powinny skłonić do natychmiastowej wizyty na SOR lub pilnej konsultacji w gabinecie specjalistycznym.
Każda zmiana kształtu, nienaturalne wygięcie czy przemieszczenie jest sygnałem alarmowym.
To objaw złamania otwartego, które wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej.
Jeśli ból jest nie do zniesienia i nie łagodzą go dostępne bez recepty środki przeciwbólowe, nie zwlekaj z wizytą u lekarza.
Blada, sina lub zimna skóra poniżej miejsca urazu może świadczyć o uszkodzeniu naczyń krwionośnych lub nerwów.
Jeśli nie jesteś w stanie stanąć na nodze lub poruszyć ręką, uraz jest prawdopodobnie poważny.
Głośny dźwięk pękania często towarzyszy złamaniom lub całkowitemu zerwaniu więzadeł. Każdy z tych objawów to sygnał, że potrzebna jest pilna konsultacja lekarska.
Pamiętaj, że samodzielna diagnoza jest ryzykowna. Tylko trafne rozpoznanie przez specjalistę pozwala na wdrożenie adekwatnego leczenia, które zapewni szybki powrót do pełnej sprawności i pozwoli uniknąć przewlekłych dolegliwości.
Doznałeś urazu i czujesz niepokój? Nie czekaj, aż problem sam się rozwiąże. Umów się na konsultację – nasz ortopeda we Wrocławiu precyzyjnie zdiagnozuje Twój problem i wdroży najlepsze leczenie.
